Χαρούκι Μουρακάμι - Το Κουρδιστό Πουλί

Ένιωθα σαν να είχα γίνει μέρος ενός κακογραμμένου μυθιστορήματος, σαν κάποιος να με έψεγε για το ότι ήμουν εντελώς εξωπραγματικός. Και μπορεί να είχε και δίκιο. (σ. 256)

Φακελος φιλοξενούμενου: Κιότο, 1949. Παρουσιάζεται ως ο σημαντικότερος Ιάπωνας συγγραφέας μετά τους Τανιζάκι , Καβαμπάτα και Μισίμα, με επιρροές αλλά και αποστάσεις κι από τους τρεις. Ιδιαίτερη και αγαπητή πένα, καθιερωμένος στη χώρα του ως συγγραφέας ποπ κουλτούρας αρχικά, ως καλτ περίπτωση αργότερα, μετέφρασε και παρουσίασε στη χώρα του τους Fitzgerald, Carver, Irving and Theroux. Φανατικός λάτρης της τζαζ και συλλέκτης δίσκων βινυλίου, είχε για χρόνια με την γυναίκα του το τζαζ μπαρ Peter Cat. Έργα του μεταξύ άλλων: Hear the wind sing (1979), Pinball 1973 (1980), A Wild sheep chase (1982), South of the border, west of the sun (1992), Τhe elephant vanishes (1993), Kafka on the shore (2005). Τα Norwegian wood (1987) και Sputnik sweetheart (1999) (που ενέπνευσε την ομώνυμη στήλη μας) κυκλοφορούν εδώ από τις ίδιες εκδόσεις και έχουν κλείσει δωμάτιο στο πανδοχείο μας μες το καλοκαίρι.

Πλοκή: Ο φιλήσυχος και μονίμως αμήχανος Τόρου Οκάντα, ένας εντελώς καθημερινός τυπάκος που μοιράζεται μια επαναλαβανόμενη και απαράλλακτη ζωή με την σύζυγό του, Κουμίκο, μένει άνεργος και αναλαμβάνει το σπίτι. Ακούει μουσική, μαγειρεύει, διαβάζει βιβλία και σκέφτεται, μέχρι την στιγμή που θα εξαφανιστεί η γάτα του, αρχικά, και η γυναίκα του, λίγο αργότερα.

Προσπαθώντας να την «επαναφέρει», θα συναντηθεί με μια σειρά προσώπων που θα σφηνωθούν απρόσκλητα στην ψυχολογία του και θα τον οδηγήσουν σε περιοχές που ποτέ δεν φανταζόταν. Θα φτάσει μέχρι τον πάτο ενός πηγαδιού και ίσως στον ύστατο χώρο, το δωμάτιο που λέγεται εαυτός: εκεί θα πρέπει να αντικρίσει κατάματα την κάθε χαρακιά στον τοίχο, να ανοίξει όλα τα σφραγισμένα παράθυρα και τις ερμητικές πόρτες που οδηγούν … πού άραγε; Το πέρασμα προς τον χώρο αυτό θα είναι το πιο αναπάντεχο σημείο: ένα αδιέξοδο δρομάκι κοντά στο σπίτι του, μια πέτρινη γούρνα κι ένα εγκατελειμένο πηγάδι.

Εργαστήρι: Ο Μουρακάμι γράφει με εξαιρετικά απλό τρόπο, εισάγοντάς μας νωχελικά και φυσικά στο κλίμα των ιστοριών του. Αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο και πιτσιλάει την ρεαλιστική του πρόζα με δροσερές σταγόνες χιούμορ. Δεξιοτεχνεί ποικίλα είδη (νουάρ, μεταφυσική, ρεαλισμό, υπερρεαλισμό) και χειρουργεί περίτεχνα άπειρες εγκιβωτισμένες ιστορίες στο σώμα της αφήγησής του.

Γκράφιτι: Τα δέκα λεπτά μπορούν να διαρκούν περισσότερο απ’ όσο νομίζεις. // Ίσως όταν οι άνθρωποι παύουν να τα κοιτάνε, τα άψυχα αντικείμενα να γίνονται ακόμα πιο άψυχα. // Μερικά είδη πληροφορίας είναι σαν τον καπνό: βρίσκουν τον τρόπο να χωθούν στα μάτια και στα μυαλά των ανθρώπων είτε το θέλουν εκείνοι είτε όχι, χωρίς να νοιάζονται καθόλου για τις προσωπικές προτιμήσεις.

Θέλγητρα: Βασικό θελκτικό στοιχείο της μουρακαμικής πένας, είναι οι χαρακτήρες του, όλοι αυτοί οι κουρδισμένοι της διπλανής πόρτας και της αιώνιας ρουτίνας, που στέκονται σαστισμένοι μπροστά στις φυγόκεντρες δυνάμεις που τους τραβούν έξω έξω από αυτήν. Οι αδελφές Κάνο (νομίζω από τις πλέον ενδιαφέρουσες λογοτεχνικές φυσιογνωμίες των τελευταίων χρόνων), η μοναχική γειτόνισσα Μαγιού, 16χρονη αλλά με πλήρη (συν)αίσθηση του κόσμου γύρω της ή ο αμοραλιστής αδελφός της Κουμίκο, Νομπόρου Γουατάγια (ανερχόμενος πολιτικός και κατασκευαστικό προϊόν των ΜΜΕ, που μιλάει και κινείται ακριβώς όπως οι άνθρωποι της τηλεόρασης), ένας παλιός στρατιώτης, ο υπάλληλος του καθαριστηρίου, κάποιες άγνωστες φωνές στο τηλέφωνο… Και η σύνδεση της φωνής του μηχανικού πουλιού με κάθε ελαφρά στροφή της μοίρας του ήρωα, ευφυής. Τι παράξενο: ένας άντρας που σπανίως ξεμακραίνει από το τετράγωνο της πολυκατοικίας του να ζει τέτοιες περιπέτειες!

Τα βιβλία του Μουρακάμι έχουν αποπλανητικές ιδιότητες: ξεκινούν απλά, συνεχίζουν με καλλιγραφημένο ρυθμό και σιγά σιγά απλώνονται σαν βούτυρο στη σελίδα τόσα πολλά θέματα (παγωμένη συμβίωση, προσωπικές σχέσεις, σύγχρονη πολιτική, συλλογική μνήμη, θέση της φιλοσοφίας σήμερα, σεξ, βία, παγωμένη συμβίωση) χωρίς να φορτώνεται η πλοκή. Ακόμα και οι σουρεαλιστικές ή μεταφυσικές του σελίδες φαντάζουν στον αναγνώστη ως ό,τι φυσιολογικότερο.

Αποσπάσματα: Εδώ λοιπόν, σ’ αυτό το σκοτάδι με την παράξενη σπουδαιότητά του, οι αναμνήσεις μου άρχισαν ν’ αποκτούν μια δύναμη που δεν είχαν ποτέ πριν. Οι αποσπασματικές εικόνες που αναβίωναν μέσα μου ήταν κατά μυστήριο τρόπο πολύ ζωηρές και λεπτομερείς, σε σημείο που να νομίζω ότι θα μπορούσα να τις αγγίξω με τα χέρια. (σ. 315)

Δεν ήταν απ’ αυτά τα έντονα και αυθόρμητα συναισθήματα που χτυπάνε κατακέφαλα δυο ανθρώπους σαν ηλεκτρική εκκένωση όταν πρωτοσυναντιούνται, αλλά κάτι πιο ήρεμο και πιο γλυκό, σαν δυο μικρά φωτάκια που ταξιδεύουν συντονισμένα μέσα σ’ένα απέραντο σκοτάδι και στην πορεία αρχίζουν ανεπαίσθητα να πλησιάζουν το ένα το άλλο. (σ. 316)

Μουσική: Είναι γνωστή η λατρεία του Χ.Μ. στην jazz αλλά και οι μπόλικες μουσικές αναφορές στις σελίδες του. Εδώ κάποια στιγμή ο Τόρου δηλώνει πως η ηλικία, το ύψος κλπ ως στοιχεία ταυτότητας δεν σημαίνουν τίποτα, και ότι εκείνο που νοιώθει πως τον εξατομικεύει είναι ένα υπογεγραμμένο αντίτυπο του Sketches of Spain του Miles Davis (συν το ότι θυμάται όλα τα ονόματα των αδελφών Καραμαζώφ!). Αργότερα θα διατυπώσει τις χάρες της καθαρής τζαζ των Albert Alyer, Don Cherry, Cecil Taylor. Από την άλλη, οι jazz/electronica/funk Aeroplain έφτιαξαν τον δίσκο The wind-up Bird Chronicles όπου κάθε κομμάτι εμπνέεται από ένα μέρος του βιβλίου (http://aeroplain.interiority.com).

Επίλογος: Κάπως έτσι πλάθεται το μυθιστόρημα της σύγχρονης δυτικοποιημένης Ιαπωνίας, χωρίς το παραμικρό εξωτικό-φολκλορικό στοιχείο, αλλά με βαθύτατη γνώση των ριζών της, με πρόσωπα που βουτούν την ανατολική σκέψη και μυστικισμό στις σύγχρονες new age νεοφιλοσοφίες για να μπορέσουν να πλοηγηθούν στον νέο τους κόσμο. Στην μεταμοντέρνα οδύσσεια του Κουρδιστού Πουλιού όλοι αναζητούν μια προσωπική ταυτότητα, κι ένα λόγο ύπαρξης να συνεχίσουν να ζουν. Οι χαρακτήρες, η σύγχρονη Ιαπωνία και ίσως ο ίδιος ο Χαρούκι.

Συντεταγμένες: Haruki Murakami, The Wind-Up Bird Chronicle, 1995 (ιαπ.), 1997 (αγγλ.). Στα ελληνικά: μτφ.: Λεωνίδας Καρατζάς, εκδόσεις Ωκεανίδα, 2005, σ. 862.

Επισκεπτήριο: http://www.murakami.ch/.,
http://www.randomhouse.com/features/murakami/site.php?id=

Πρώτη δημοσίευση σε: http://www.mic.gr/books.asp?id=15584