Rebecca Solnit – Ελπίδα στο σκοτάδι. Η άγνωστη ιστορία της δύναμης των ανθρώπων

Ακτιβίστρια, δημοσιογράφος, free lancer κειμενογράφος - κάποια στιγμή παραδέχεται πως έγγραφε κείμενα για το Maximum Rock’n’Roll - ιστορικός και δοκιμιογράφος πολιτισμού, η Σόλνιτ συνθέτει ένα περιεκτικότατο εγχειρίδιο πολιτικής αισιοδοξίας. Εν μέσω ζοφερών και κατασκότεινων καιρών, εκείνη αρχίζει ν’ απαριθμεί τις νίκες που παραβλέφτηκαν ή λησμονήθηκαν, θυμίζοντας μας με τις λέξεις του Φ. Σκοτ Φιτζέραλντ πως η υψηλή ευφυΐα εκδηλώνεται και ως ικανότητα να συγκρατεί κανείς ταυτόχρονα δυο αντίθετες ιδέες, και παρά ταύτα να μπορεί να λειτουργεί - πρέπει π.χ. να είναι σε θέση να βλέπει ότι τα πράγματα είναι απελπιστικά και ως ωστόσο να παραμένει αποφασισμένος να τα αλλάξει.

Στη διάθεσή της έχει πράγματι ατέλειωτη σειρά παραδειγμάτων: την δημιουργία ενός παγκόσμιου κινήματος χωρίς ηγέτες αλλά με λαμπρούς ομιλητές (όπως είπε και ο Αφρικανός συγγραφέας Λόρενς βαν ντερ Ποστ, κάποτε δεν εμφανίζονται πλέον μεγάλοι ηγέτες επειδή έχει έρθει ο καιρός όπου εμείς δεν είμαστε πλέον οπαδοί), μιας τεράστιας κοινότητας ανθρώπων που δεν φοβούνται τους γείτονες, τους ξένους, τους άλλους αλλά και μιας α-σώματης ατοπίας του Διαδικτύου. Η Νότια Αμερική, το άλλοτε μεγάλο εργαστήριο νεοφιλελευθερισμού και ολοκληρωτισμού, τώρα αποτελεί την έδρα των σπουδαιότερων εξεγέρσεων, ο κόσμος των ιθαγενών επανεμφανίζονται (η εξέγερση των Ζαπατίστας στο νότιο Μεξικό είναι μόνο η πιο εμφανής όψη του), πολεμικές επιχειρήσεις αποτρέπονται, οι ενέργειες ορισμένων καταστρεπτικών εταιριών δημοσιοποιούνται. Οι άνθρωποι αναγνωρίζουν ότι έχουν τη δύναμη να γίνουν δημιουργοί και όχι απλώς ακροατές ιστοριών.

Η Σόλνιτ μοιράζει τις αποδείξεις της ανάμεσα στο παρόν και στο παρελθόν, παραθέτοντας ιστορίες όπως εκείνη που περιγράφει ο συγγραφέας Adam Hochchild στο Bury the Chains (2005): πώς μια χούφτα ακτιβιστές συγκεντρωμένοι σ’ ένα τυπογραφείο στο Λονδίνο δημιούργησαν ένα κίνημα που μέσα σε μισό αιώνα κατάργησε τη δουλεία στη Βρετανική Αυτοκρατορία και διαμόρφωσε ένα άλλο, που την εξαφάνισε κι από τις ΗΠΑ 25 χρόνια μετά. Ή την δίωξη της τσεχικής μπάντας The Plastic People of the Universe το 1976, που πυροδότησε την Χάρτα 77, μερικοί από τους υπογράφοντες της οποίας διαδραμάτισαν καίριο ρόλο το 1989.

Από την άλλη οι Ζαπατίστας (στους οποίους αφιερώνεται ειδικό κεφάλαιο) δεν ανήγγειλαν απλώς την εμφάνιση του τέταρτου κόσμου αλλά και επαναστάτησαν ενάντια στην ίδια τη φύση των επαναστάσεων: με συμβολικές δράσεις με λέξεις, εικόνες, επικοινωνίες και τέχνες, με έναν μασκοφόρο ψευδώνυμο Μάρκος να γίνεται ο φορέας ενός νέου πολιτικού λόγου και μιας σπουδαίας λογοτεχνικής πένας. Και φαίνεται πως και οι ποιητές έχουν δύναμη πέρα από τους στίχους τους: ο Καζάκος Όζλας Σουλεϊμάνοφ, επηρεασμένος από άλλα κινήματα, διάβασε στην τηλεόραση αντί για ποίηση μια διακήρυξη που απαιτούσε το κλείσιμο ενός σοβιετικού πεδίου πυρηνικών δοκιμών στο Καζακστάν. Την επόμενη μέρα πέντε χιλιάδες πολίτες συγκεντρώθηκαν στην Ένωση Συγγραφέων και δημιούργησαν το κίνημα που το κατόρθωσε.

Μας εξηγεί πώς χρησιμοποίησε το Μια υπέροχη ζωή του Φρανκ Κάπρα ως μοντέλο για την ριζοσπαστική Ιστορία και υποστηρίζει πως ακολουθεί αντί για τον Άγγελο της Ιστορίας του Μπένγιαμιν έναν άγγελο της εναλλακτικής ιστορίας που λέει πως όλες οι πράξεις μας μετρούν. Μας θυμίζει τις δικαστικές ή διασκεδαστικές νίκες των περιβαλλοντικών κ.ά. οργανώσεων και την ιδέα του τζαζ αγωνιστή της ελευθερίας που συνέλαβε ο o Cornell West, που όρισε την τζαζ και «ως έναν τρόπο ύπαρξης στον κόσμο, έναν αυτοσχεδιαστικό τρόπο ευμετάβλητης, ρευστής και εύκαμπτης στάσης απέναντι στην πραγματικότητα, καχύποπτη ως προς όλες τις δογματικές απόψεις». Το μέλλον είναι σκοτεινό αλλά ξεκινάει από το παρόν./ Εκδόσεις Οκτώ, 2008, μτφ. Φώτης Τερζάκης, σελ. 190, συν 7 σελ. σημειώσεων. (Hope in the Dark, The Untold History of People Power, 2004).

Πρώτη δημοσίευση http://www.mic.gr/.