Αρχίζει το μάτς. Το ποδόσφαιρο στη λογοτεχνία. Επιμ.: Γιάννης Η. Παππάς

Το ποδόσφαιρο είναι η τελευταία ιερή παράσταση των καιρών μας. Κατά βάθος πρόκειται για ιεροτελεστία… Είναι ένα σύστημα σημείων, μια γλώσσα έγραφε ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι, του οποίου η αγάπη για το ποδόσφαιρο ήταν τόσο μεγάλη που ίσως τον οδήγησε στο να εμπιστευτεί στον ποδοσφαιριστή Ενρίκε Ιραζοκούι (Enrique Irazoqui) τον ρόλο του Χριστού στο Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο. Γνώσεις κάθε σχήματος και τακτικής ήδη από τα ταραγμένα του χρόνια ως ποδοσφαιριστή της Καζάρσας, ήταν κάθε στιγμή διαθέσιμος για παιχνίδι, είτε στις αλάνες στις γειτονιές της Ρώμης, είτε στα διαλείμματα των γυρισμάτων και του μοντάζ. Μετά το σινεμά, το γράψιμο και τον έρωτα, το ποδόσφαιρο ήταν αμέσως μετά στη σειρά των ηδονών του. Ένα τέτοιο κείμενό του για το άθλημα, όπου μάλιστα το κατενάτσιο συγκρίνεται με την ιταλική εστέτ πρόζα ενώ το λατινοαμερικανικό ποδόσφαιρο με την ποίηση, παρουσιάζεται σ’ ετούτη την χορταστική θεματική ανθολογία.

Και ιδού το μικτό ρόστερ των πεζογράφων: Ραφαέλ Αθκόνα, Δημήτρης Βλαχοπάνος, Χούλιο Γιαμαθάρες, Βασίλης Γκουρογιάννης, Γεράσιμος Δενδρινός, Τόλης Καζαντζής, Κώστας Λογαράς, Κώστας Μαυρουδής, Δημήτρης Μίγγας, Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν, Ορχάν Παμούκ, Θωμάς Σκάσσης, Αντρέας Φραγκιάς, Κώστας Χατζηαργύρης, Αργύρης Χιόνης, Νίκος Χουλιαράς και βέβαια οι Ηρακλειδείς του Γιώργου Σκαμπαρδώνη κι ο Αρειανός του Περικλή Σφυρίδη, ο Μπούκοβι του Διονύση Χαριτόπουλου και πολλοί άλλοι. Στα ημιτελικά, οι ήρωες του Γιάννη Ατζακά τριγυρίζουν στις άδειες κερκίδες για να βρουν πεταμένες εφημερίδες να κόψουν τις «φάσεις», ο 13άρης νικητής του Τηλέμαχου Αλαβέρα θα πληρώσει ακριβά το «Αστείο» του, ο Θοδωρής Γκόνης αναρωτιέται αν οι νεαροί αθλητές του Δυοβουνιώτη Αρείας γνωρίζουν ποιος ήταν αυτός ο δοξασμένος που φέρουν στις φανέλες τους μαζί με την επιγραφή του τοπικού ζαχαροπλαστείου.

Στον δικό μου τελικό έφτασαν δυο κείμενα: Το μαραμπού των γηπέδων του Κώστα Ακρίβου, για εκείνον που ονειρευόταν να γίνει ο Έλληνες Γκαρίντσα, βλέπετε τους συνέδεε κι από ένα ατροφικό γόνατο. Ό,τι ξεκινάει μ’ ένα παρατημένο τόπι στα αγριόχορτα, χρόνια πριν, μπορεί και μέχρι σήμερα να τελειώσει με μια αφημένη μπάλα έξω στην αλάνα – κι εκεί τουλάχιστο θα ντριπλάρεις όποιον θέλεις. Η ακόμα πιο σκληρή Κασέτα του Γιώργου Ρωμανού, σαν αυτές που ακούνε στις γειτονιές οι βραζιλιάνοι τορσεντόρες (οπαδοί), μπομπίνες από παλιές αναμεταδόσεις, και ξαναζούν νίκες και ήττες. Αλλά τι γίνεται όταν είσαι ο μεγαλύτερος λοκουτόρ εσπορτίβο, ο εθνικός σπίκερ, αλλά συνέδεσαν τη φωνή σου με μια τραγική ήττα; Όταν εσύ είσαι ο σπίκερ στον τελικό του Μουντιάλ, σ’ ένα Μαρακανά 200.000 θεατών; Ο γκολκίπερ Μπαρμπόζα 13 χρόνια μετά μάζεψε τους φίλους του κι έκαψε τα δοκάρια του τέρματός του. Ο Ηζαΐριο όμως θα ζήσει ως καταραμένος κι ανεπιθύμητος για ολόκληρο το έθνος…

Πάμε στο ρόστερ των ποιητών: Ραφαέλ Αλμπέρτι, Βασίλης Αρφάνης, Νίκος – Αλέξης Ασλάνογλου, Γιώργος Βέης, Γεβγένι Γεφτουσένκο, Αλφόνσο Γκάτο, Ηλίας Γκρης, Νίκος Εγγονόπουλος, Ανδρέας Εμπειρίκος, Γιώργος Ιωάννου από ένα Φυλλάδιό του, Ρούλα Κακλαμανάκη, Τάκης Καρβέλης, Νίκος Καρούζος, Γιώργος Κεντρωτής, Μάρκος Μέσκος, Ανρί ντε Μοντερλάν, Γιάννης Πατίλης, Λευτέρης Πούλιος, Γιάννης Ρίτσος, Ουμπέρτο Σάμπα, Μίμης Σουλιώτης, Γιώργος Χρονάς, άλλοι, κι εδώ αντηχεί η εφιαλτική αντιστροφή του αθλητισμού σ’ ένα σπαρακτικό ποίημα του Γιάννη Βαρβέρη και μια αλησμόνητη συνάντηση του Ανέστη Ευαγγέλου στον Τόλη Καζαντζή: Πρωταθλητή των πόνων, σέντερ φορ/οι μαγικές σου ντρίπλες δε θα ξεχαστούν,/το ψυχωμένο παίξιμό σου και τα γκολ/ενάντια στην ομάδα του Θανάτου.

Βασική πηγή του ανθολόγου (γενν. Άρτα 1962, φιλόλογος, ποιητής, πρώην συνδιευθυντής του περιοδικού Ελλίτροχος, εκδότης – διευθυντής του ηλεκτρονικού λογοτεχνικού περιοδικού Διαπολιτισμός (http://www.diapolitismos.gr/)), υπήρξαν τα δυο εξαιρετικά τεύχη του Δέντρου με θέμα το Ποδόσφαιρο, το αφιέρωμα του Ιταλικού περιοδικού Poesia, η ανάλογη φετινή ποιητική ανθολογία του Θανάση Μαρκόπουλου και φυσικά όσα μάζεψε στα «γήπεδα» της γραφής. Και ποιος είναι εκείνος που κάθεται παράμερα την ώρα που η Εθνική Αργεντινής δίνει τον πρώτο της αγώνα στο Μουντιάλ του 1978; Ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες πάντα λεπτός είρων: δίνει μια διάλεξη για την αθανασία.

Και κάπου εκεί στίχοι και λίγες λέξεις για τον Άγιαξ από τον (Παοκτσή) Μανόλη Αναγνωστάκη, και για τους παλιούς μάστορες του θεάματος: μια ωδή του Θανάση Βενέτη στον Κώστα Δαβουρλή, του Άρη Δικταίου για τον Ηλία Υφαντή, του Γιώργου Μαρκόπουλου για τον Χρήστο Αρδίζογλου, του Θωμά Κοροβίνη για τον Γιώργο Κούδα, του Πάνου Θεοδωρίδη για τον Καπερνέκα (Θα με ξεχάσουν σαν τον Καπερνέκα./Όταν η φλόγα μπλαβιάσει/θα παίρνουν κάποιον στίχο μου/για μιαν αναφορά). Ένα ποίημα του Ζακ Γκιλ για τον Φέρεντς Πούσκας, του Οράσιο Φερέρ για τον Πελέ, του Μάνου Χατζιδάκι για τον Τζορτζ Μπεστ, του Ηλία Λάγιου για τον Ντιέγκο Μαραντόνα. Και απορώ ποιοι παίκτες σημερινοί θα υμνηθούν και πότε κι από ποιους ποιητές, αλλά σας παρακαλώ, σκεφτείτε έστω ένα στίχο για τους τερματοφύλακες, μην τους ξεχνάτε, γιατί αυτοί διπλό αγώνα κάθε φορά παίζουν, και να φυλάνε τα γκολπόστ και να μένουν μόνοι με τις σκέψεις τους ενώ οι άλλοι φαγώνονται στα κεντρικά.

Εκδ. Μεταίχμιο, 2010, σελ. 297, με εισαγωγή και βιογραφικά σημειώματα των συγγραφέων. Στις φωτογραφίες: Ο Πιερ Πάολο αδυνατεί να αντισταθεί. Ο Τζορτζ Μπεστ μιμείται άθελά του τον ελιγμό του προηγούμενου. Κάποιος πρέπει κάποτε να ανθολογήσει και τους ποιητές των αθλητικών εφημερίδων. Ο πορτιέρο της Μαδρίτης συλλογίζεται πώς μπλέχτηκε σε όλο αυτό.