Χένρι Μίλερ – Τροπικός του καρκίνου

Ύστερα από εμάς, κανένα άλλο βιβλίο – για μια γενιά, τουλάχιστον. Ίσαμε τώρα σκάβαμε στο σκοτάδι, δίχως να μας καθοδηγεί τίποτε εξόν από το ένστικτό μας. Τώρα θα έχουμε ένα αγγείο όπου θα χύσουμε το ζωτικό υγρό…Θα βάλουμε πολλά μες στο βιβλίο, αρκετά ώστε να προσφέρουν στους αυριανούς συγγραφείς τις πλοκές τους, τα δράματά τους, τα ποιήματά τους, τους μύθους τους, τις επιστήμες τους.

Για τον Μίλερ [1891-1980] οι λέξεις έχουν σώμα και το σώμα έχει γλώσσα. Το πνεύμα δε μπορεί να υπάρξει χωρίς ένα ολοζώντανο παλλόμενο σώμα, και το σώμα δεν μπορεί να ανοιχτεί σε όλες τους τις διαστάσεις χωρίς ένα ανεπτυγμένο πνεύμα. Αυτό ήταν το στοίχημά του: να συνταιριάξει σωματικές και πνευματικές ηδονές σε μια ξεχειλισμένη ζωή. Αντιλαμβάνεται κανείς πόσο αγωνιώδες και σκληρό ήταν ένα τέτοιο διηνεκές «αγώνισμα». Όταν συνειδητοποίησε πως είναι αδύνατο να ζήσει έτσι στην Αμερική, που άλλωστε αποστρεφόταν βαθιά, βρέθηκε στο Παρίσι κυνηγώντας ακριβώς τη ζωή που ήταν βέβαιος πως του αξίζει. Και ξεκίνησε αμέσως. Μας κατατρώγει του χρόνου ο καρκίνος. Ο ήρωας, το λοιπόν, δεν είναι ο Χρόνος, μα το Άχρονο.

Περιπλάνηση, έρωτες, σεξ, φίλοι, ακατάπαυστη γραφή. Παράλληλα με τα μεθύσια της καθημερινότητας o Μίλερ γίνεται ένας μέθυσος των λέξεων, ένας λεξομανής (χαρακτηρισμοί που δίνει στον Μόλντορφ, ένα από τα πρόσωπα του Τροπικού). Είναι πολλές οι φορές που μένει νηστικός, αλλά δεν περνάει μέρα χωρίς να γράψει. Όριο τροφής και αναπνοής του οι 30 με 50 σελίδες καθημερινά. Θέλει να γράψει τα πάντα για την αληθινή ζωή, να μην αφήσει τίποτα άγραφο και κρυφό. Ένα μονάχα μ’ ενδιαφέρει ζωτικά τώρα, κι αυτό είναι καταγραφή όλων όσα παραλείπονται στα βιβλία…

Και κάπως έτσι αρχίζει αυτός ο συνεχής ποταμώδης αυτοπρόσωπος μονόλογος, αυτή η καταρρακτώδης παράθεση σκέψεων, φιλοσοφιών, εξομολογήσεων, εικόνων, διηγήσεων. Συνουσιασμοί χωρίς όρια, διονυσιακά γέλια και νιτσεϊκά οράματα, συζητήσεις περί παντός, στοχασμοί για την λογοτεχνία, ταπεινές όψεις της καθημερινότητας και της ανέχειας. Αισιοδοξία στα ύψη και απαισιοδοξία στα βάθη. Η σκέψη στις μέγιστες ταχύτητες, το σώμα στην υπηρεσία κάθε χαράς. Όχι, δεν είναι βιβλίο αυτό. Είναι λίβελος, διαβολή, καταλαλιά…παρατεταμένη προσβολή, κλωτσιά στον κώλο του Ανθρώπου, της Μοίρας, της Αγάπης, του Κάλλους…

Είμαι μια παλλόμενη ευαισθησία, ένας αισθητήρας. Ημερολόγιο χωρίς ημερομηνίες, αυτοβιογραφία χωρίς ωραιοποίηση, μυθιστόρημα χωρίς ψέματα. Κανένας κανόνας συγγραφής δεν περιορίζει τον Μίλερ. Εδώ γίνεται αφηγητής και ήρωας, ξεχνάει την μία ιδιότητα και αφοσιώνεται στην άλλη, τις ανταλλάσσει ή τις ενώνει, τις παίζει συνεχώς. Σ’ αυτή τη γραφή που θα τιμούσαν αργότερα οι μπιτ συγγραφείς, σελίδες ολόκληρες ξεφεύγουν στον σουρεαλισμό, την ονειρογραφία, την φαντασία. Οι κριτικοί έφριξαν, υποστήριξαν πως ο Τροπικός είναι εξω-λογοτεχνικό κείμενο, μια άθλια παραλογοτεχνική αυτοβιογραφία.

Οι άνθρωποι είναι σαν τις ψείρες – χώνονται κάτω απ’ το δέρμα σου και θάβονται εκεί. Εδώ κατατίθενται όλα τα δεδομένα των δυο συμπλεκόμενων περιπετειών του: του έξω και του μέσα κόσμου. Εδώ ακούγεται δυνατά μια ωδή στην πνευματικότητα κι ένας ύμνος στην σωματικότητα. Ο Μίλερ θα ξεκινήσει μια ασίγαστη σεξουαλική ζωή, αναζητώντας ουσίες και νοήματα στα αγκαλιάσματα και τους οργασμούς, επιχειρώντας να φτάσει όσο γίνεται περισσότερο στα βάθη του εγκεφάλου και του ψυχισμού του. Θα εξαπολύσω βέλη καυτά μέσα σου, τις ωοθήκες σου θα πυρώσω…Κι αν φοβάσαι δημόσια να γαμηθείς, θα σε γαμάω κατά μόνας. Στο μυαλό του το σεξ συνδέεται με την δημιουργικότητα, κατεβαίνει ως την συνείδηση (θεωρητικά οι σκέψεις του θα διατυπωθούν ευκρινέστερα στον Κόσμο του Σεξ). Η συνειδητοποίηση της κορυφότητας και συνάμα της τραγικότητας και της γελοιότητας του έρωτα είναι πια δεδομένη. Φυσικά το έργο θα απαγορευτεί ως πορνογραφία στις ΗΠΑ επί τριάντα χρόνια και μόνο το 1961 θα βρει εκδότη, αφού πρώτα ο Μ. υποστεί πρωτοφανείς δικαστικές διώξεις. Φυσικά μαζί με τον άλλο Τροπικό, το Sexus και την Μαύρη Άνοιξη αργότερα δεν θα σταματήσουν να κυκλοφορούν κρυφά με παραπλανητικά εξώφυλλα.

Αν κάποτε ο Μίλερ έγραψε ένα φοβερό δοκίμιο για τον Ρεμπό και το «Μια εποχή στην Κόλαση» εδώ απευθείας επιχειρεί να δει αν μπορεί να ζήσει μια Μια Εποχή στον Παράδεισο. Το Παρίσι του Μεσοπολέμου αποτελεί το ιδανικότερο γήπεδο δοκιμασιών και ηδονών. Το Παρίσι είναι απλώς μια στημένη σκηνή, μια περιστρεφόμενη σκηνή που επιτρέπει στον θεατή να διακρίνει όλες τις φάσεις της σύγκρουσης. Εκεί θα συναγελαστεί με όμοιους και ανόμοιους, πόρνες και καλλιτέχνες, εξόριστους και περιφερόμενους, και χαμένους, πολλούς χαμένους. Όπου κι αν πάω οι άνθρωποι κάνουνε χάλια τη ζωή τους. Ο καθένας ζει μια προσωπική τραγωδία. Αλλά θα μείνει μόνο όσο το ζήσει με τον τρόπο που θέλει, έχοντας γράψει ακόμη την Μαύρη Άνοιξη και τον Τροπικό του Αιγόκερω.

Δεν βαριέσαι, θα πάρω αυτές τις σελίδες και θα του δίνω. Κάποια πράγματα θα συμβαίνουν και αλλού. Πάντα συμβαίνουν πράγματα.

Το έργο επανεκδόθηκε σε μετάφραση και επίμετρο Γιώργου – Ίκαρου Μπαμπασάκη στις εκδόσεις Μεταίχμιο, πρώτα το 2003 και ξανά φέτος με νέο εξώφυλλο, αποτελώντας τη μόνη νόμιμη έκδοση στην Ελλάδα [435 σελ.]. Γνώστης της Μιλερικής γραφής και προσωπικότητας, έχοντας μεταφράσει και τα Μαύρη Άνοιξη, Ήσυχες μέρες στο Κλισί, Τροπικός του Αιγόκερω, Ο κόσμος του σεξ, Κλιματιζόμενος Εφιάλτης, αλλά και το Χένρι και Τζουν της Αναΐς Νιν (όλα στις ίδιες εκδόσεις), ο Γ.Ι.Μ. έζησε την μετάφραση, όπως μας εξομολογήθηκε, «με πολύ καφέ, λίγο ύπνο, άφθονα φιλιά, μέγα πένθος (για κάτι πεθαμένους φίλους)».

Πρώτη δημοσίευση: mic.gr