Εντγκάρντο Κοζαρίνσκυ – Ο Μολδαβός σωματέμπορος

Μπορεί ένα κουτί παπουτσιών να χωρέσει αποκόμματα αναμνήσεων μιας ζωής; Για τον ηλικιωμένο αργεντινό ηθοποιό Σάμι Βαρσάουερ μπορεί, αρκεί να περιέχει τα θεατρικά προγράμματα των παραστάσεων που συμμετείχε, και κυρίως ένα: του γίντις έργου Ο Μολδαβός σωματέμπορος που είχε παιχτεί το 1927 στις αθλιεμένες συνοικίες των μεταναστών. Το κουτί φτάνει σ’ έναν νεαρό δημοσιογράφο που οδηγείται με τη σειρά του στο χειρόγραφο και μέσω αυτού στο άνοιγμα ενός άγνωστου τραγικού κόσμου.

Το 1891 η αργεντινή κυβέρνηση πούλησε αχανείς εκτάσεις γης σε βαρόνο, για δημιουργία αποικιών διωγμένων Εβραίων, μια ιδανική δεξαμενή για την οργάνωση Ζβι Μιγκντάλ που έφτασε να διαθέτει 2.000 οίκους ανοχής και 30.000 γυναίκες, με τις ευλογίες της εβραϊκής κοινότητας και τις προστασίες της εγχώριας αστυνομίας και δικαιοσύνης. Προφανώς η συγκυρία υπήρξε βολική τόσο για τους εχθρούς της εθνότητας (που μπορούσαν πλέον να χαρακτηρίζουν γενικευμένα τις Εβραίες γυναίκες) όσο και για τους εσωτερικούς της κοινότητας (που μπορούσαν να ξεσπούν σε αποδιοπομπαίους τράγους), ενώ το θέμα παραμένει μέχρι σήμερα ένα από τα ταμπού της πολύπαθης χώρας. Trafficking, μορφή πρώτη: Χιλιάδες Εβραίες από την Ανατολική Ευρώπη βρέθηκαν στην Αργεντινή μέσω ταμάτων νέας ζωής ή γάμου, καταλήγοντας σε πορνεία παρά την θέλησή τους. Trafficking, μορφή δεύτερη: Χιλιάδες νέες από την Ανατολική Ευρώπη βρίσκονται σε Δυτικές χώρες μέσω κοινής (αυτ)απάτης με ίδια κατάληξη. Ο γιος του μπαντονεονίστα που είχε αγαπήσει και απαγάγει μια τέτοια πόρνη συναντά με τη σειρά του μια ανήλικη πόρνη από το Κοσσυφοπέδιο σε αυτοκινητόδρομο έξω από το Παρίσι.

Σ’ έναν άλλο παράλληλο μα εν τέλει εφαπτόμενο κόσμο, οι Εβραίοι συνέχιζαν το δικό τους θέατρο, προσθέτοντας στοιχεία αργεντινής μουσικής (ταγκό κλπ.) και δημιουργώντας ένα ιδιότυπο γίντις μουσικό θέατρο. Το λαϊκό αυτό έργο (που είχε γραφτεί από επαγγελματία προξενητή και αναφερόταν σ’ έναν ευαίσθητο προαγωγό που πήρε πάνω του το έγκλημα μιας πόρνης, προφανώς αλλοιώνοντας μια φρικιαστική πραγματικότητα) διαπλέκεται και κληρονομικά με την αληθινή ζωή δεκαετίες αργότερα: και στις δυο περιπτώσεις ο άγγελος υπερασπιστής της αγαπημένης του πόρνης υφίσταται τις σκληρές συνέπειές των πράξεών του. Στον τραγικό κόσμο του trafficking και του εμπορίου λευκής σάρκας, φαίνεται πως τίποτα δεν αλλάζει, παρά μόνοι οι τόποι και τα ονόματα. Μένουν οι προσωπικές αντιστάσεις του καθενός, κι εδώ λάμπουν.

Αργεντινός πλην αυτοεξόριστος στο Παρίσι μετά την επάνοδο του Περόν (1973) όπου και άρχισε την σκηνοθετική του περιπέτεια σε φιλμ και βιογραφίες (Ζαν Κοκτώ, Σάρα Μπερνάρ, Αντρέι Ταρκόφσκι), ο Κοζαρίνσκυ (γενν. 1939), πήρε …μεταγραφή στις μελέτες (Ο Μπόρχες και ο Κινηματογράφος, 1974) και την λογοτεχνία. Εκεί «ζωγραφίζει» ως μικροφορμίστας, δηλώνει μαθητής όχι των μεγάλων αργεντινών αλλά του … Χένρι Τζέιμς και συντομογράφος της έκφρασης πετώντας κάθε περιττό στοιχείο - εξ ου και το μικρό μέγεθος του βιβλίου του, απ’ το οποίο θα έπρεπε να παίρνουν μαθήματα τόσοι δικοί μας συγγραφείς που θέλουν να ξεπερνούν το 450σέλιδο. Σ’ αυτό το «θεατρικό μέσα στο μυθιστόρημα» σφίγγονται οι αρμοί της πλοκής και στύβονται οι μελοδραματικοί χυμοί, μαστορεύοντας ένα ιδανικό documentary fiction

Οι ξεθωριασμένοι τοίχοι, οι λεκέδες από υγρασία στο ταβάνι, όπου, παρά τα διαφορετικά σχήματα, αναγνωρίζει τα ίδια πρόσωπα που έβλεπε και σ’ εκείνους της πανσιόν, η μυρωδιά της σόμπας κηροζίνης, που δεν μετριάζεται από τα φύλλα ευκαλύπτου που βράζουν σ’ ένα σκεύος τοποθετημένο στη φωτιά, όλα σβήνουν σιγά σιγά, μαζί με τις μέρες που μπερδεύονται και τις ώρες που άλλοτε δεν περνούν κι άλλοτε σκοντάφτουν η μία πάνω στην άλλη. Κάποια στιγμή θα ξαναγίνει η παιδούλα που τρέχει σ’ ένα χωματόδρομο, ανάμεσα σε ακακίες και φλαμουριές, και σωριάζεται στο ροσερό χορτάρι κουτρουβαλώντας ώσπου να της κοπεί η ανάσα, σε μια χώρα που έχει αλλάξει όνομα, μέσα σε σύνορα που έχουν αλλάξει θέση, προσπαθώντας να φανταστεί τον αδιανόητο κόσμο που την προσμένει στην άλλη πλευρά του ωκεανού. [σ. 73]

Συντεταγμένες: Εκδ. Πάπυρος, 2008, μτφ. Αλίκη Βασώνη, επίμετρο Αλμπέρτο Μανγέλ, σελ. 177 (Edgardo Cozarinsky, El rufián moldavo, 2004).

Κάτι για τον δρόμο: Φεύγοντας περάστε από ένα ακόμα δωμάτιο με σκούρα ταπετσαρία: εκεί περιμένει ο Librofilo να εκφράσει τον ενθουσιασμό του.

Πρώτη δημοσίευση: mic.gr